Wat is inflatie en hoe wordt het berekend? [Uitleg]

van het begrip “inflatie” heb je ongetwijfeld al eens gehoord. Maar wat betekent inflatie nu echt en hoe kun je het berekenen? In dit artikel gaan we dat nu eens haarfijn onderzoeken. Inflatie heeft te maken algemene prijsstijging. Dat betekent dat alle goederen gemiddeld duurder worden. Ook als er één of twee goederen misschien minder geld gaan kosten, kan er sprake zijn van inflatie. Spreek je van inflatie, dan spreek je altijd van gemiddeldes.

Belangrijke disclaimer vooraf:
Dit is géén financieel advies. Speculeren is riskant, geeft verlies en moet alleen gedaan worden met geld dat je bereid bent te verliezen. Handelen, speculeren en beleggen is namelijk geen inkomstenbron, maar een riskante speculatie die gespreid moet worden om verliezen te beperken. Uitsluitend jijzelf bent hier verantwoordelijk voor. Volledige disclaimer.

Wat betekent inflatie nu echt?

Inflatie betekent letterlijk dat je geld minder waard wordt. Wat je vandaag de dag met 1 euro kon kopen, is minder dan je een jaar geleden met 1 euro kon kopen. Hoe dat kan? Door inflatie – producten worden duurder, met als gevolg dat de munt zelf minder waard wordt.

Berekenen van inflatie

Bij inflatie gaat het dus om een gemiddelde toename van prijs in alle producten. Maar wist je dat niet alle producten even zwaar meetellen? Als de inflatie berekend wordt, zal er meer waarde worden gehecht aan de prijsverandering van elektriciteit dan van bijvoorbeeld stropdassen (om maar iets te noemen). Waarom? Omdat we gemiddeld genomen veel meer geld uitgeven aan elektriciteit dan aan stropdassen. Elektriciteit is daarnaast ook een eerste levensbehoefte.

Verschillende soorten goederen

Bij het berekenen van inflatie worden producten in verschillende categorieën opgedeeld:

Dagelijkse boodschappen

Deze hebben een zwaar gewicht, omdat we hier eigenlijk niet zonder kunnen. Denk je aan dagelijkse boodschappen, dan denk je aan eten en drinken, aan wasmiddel, tandpasta, maar ook benzine.

Diensten

Mensen maken regelmatig gebruik van diensten. Of hebben diensten aangesloten. Diensten die we hebben afgesloten zijn bijvoorbeeld de zorgverzekering of het contract van een huurwoning. Maar ook naar de kapper of tandarts gaan, wordt gezien als een dienst. Dit zijn misschien geen dagelijkse boodschappen, maar ze wegen wel zwaar mee, omdat we niet zonder kunnen.

Duurzame consumptiegoederen

Denk je aan duurzame consumptiegoederen, dan denk je aan investeringen voor in het huishouden en voor jezelf als persoon. Kleding bijvoorbeeld is een investering voor je lichaam. Een nieuwe vaatwasser is een investering voor het huishouden, net als een nieuwe computer.

Uitgaven verschillen per jaar

Niet alleen heeft ieder huishouden per jaar verschillende uitgaven, ook zullen de uitgaven per huishouden per jaar verschillen. In het ene jaar kan bijvoorbeeld én de vaatwasser zijn

stukgegaan en je computer het hebben gegeven. Misschien is er wel een extra gezinslid bijgekomen: een baby’tje. Maar het kan natuurlijk ook zijn dat je een hond of kat in huis hebt gehaald.

De geharmoniseerde consumptieprijsindex

De geharmoniseerde consumptieprijsindex is een ingewikkeld begrip dat aan het Engels is ontleend (de Harmonised Index of Consumer Prices). Afgekort is dit het HICP. De HICP wordt gebruik binnen alle Europese landen die de euro hanteren. De consumptieprijsindex is “geharmoniseerd”, wat betekent dat voor de berekening door alle landen dezelfde methode is gebruikt.

Inflatie moet stabiel blijven

Het is belangrijk dat de inflatie in Europa stabiel en bovenal voorspelbaar blijft. De ECB streeft ernaar de inflatie op middellange termijn 2% te laten zijn. Als de inflatie te groot is, heeft dat gevolgen voor de koopkracht. Veel huishoudens zullen flinke problemen krijgen als ze plotseling veel minder kunnen betalen met het geld dat voor hen beschikbaar is. In het ergste geval ontstaat zelfs hyperinflatie (als de inflatie op korte termijn met vele procenten toeneemt).

Belang van prijsstabiliteit

De euro wordt niet alleen in Nederland gebruikt, maar in heel veel landen binnen de Europese Unie. Dat het prijspeil in deze landen ongeveer gelijk blijft, biedt rust, zeker gezien het feit dat de grenzen open zijn en je gemakkelijk op bezoek kunt gaan in een ander land binnen de Europese Unie. Als de prijzen per land flink zouden verschillen, zou dat tot chaos leiden. Mensen aan de grens zouden bijvoorbeeld massaal ineens in België boodschappen gaan doen.

HICP en gewicht van producten

Zoals gezegd, tellen niet alle producten even zwaar mee in het berekenen van inflatie. Er zijn producten die zwaar meetellen en producten die bijna niet meetellen. Als een product dat zwaar meetelt sterk in prijs toeneemt, merk je dat veel zwaarder aan de schommeling in koopkracht.

De ECH (Europese Centrale Bank) geeft benzine en andere vormen van brandstof bijvoorbeeld een gewicht van liefst 4.6% (op 100)
Koffie drinken de meeste mensen graag en vaak, maar dit heeft slechts een gewicht van 0.4%.

Berekenen HICP

De Europese Centrale Bank berekent de HICP als volgt: maandelijks worden er maar liefst rond de 1.8 miljoen verschillende prijzen verzameld. Prijswaarnemers constateren deze prijzen in ruim 200.000 verschillende winkels verspreid over de landen waarin de Euro wordt gebruikt. Deze winkels bevinden zich in liefst 1.600 verschillende dorpen en steden in het hele Eurogebied. Er worden prijzen geregistreerd van liefst ongeveer 70 representatieve goederen.

Nationaal bureau voor de statistiek

Voor Nederland als land afzonderlijk bepaalt niet de Europese Centrale Bank, maar het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de inflatie. Er wordt gebruikt van eenzelfde soort HICP als bij de ECB, maar dan op nationaal – dus iets kleinschaliger niveau. Het komt er in ieder geval op neer dat “meten is weten”. Zonder heel veel metingen wordt de inflatie niet bepaald.

Wat is gevoelsinflatie?

Je hebt vast weleens gehad dat je ineens dacht “wat is alles toch duur geworden!” Dit is gevoelsinflatie. De prijzen zijn letterlijk “voor je gevoel” heel veel duurder geworden, waardoor het lijkt dat je veel minder kunt betalen. De gevoelsinflatie is puur subjectief en niet hetzelfde als de objectieve (echte) inflatie). Vaak is de gevoelsinflatie groter dan echte inflatie.